تالیف: كميته علمي شركت خوراك دام وآبزيان مازندران
آزمايش موسوم به پروتئين قابل جذب در واقع قرار دادن خوراك در معرض 2 سي سي اسيدكلريدريك و پپسين
در انكوباتور آزمايشگاه است كه قرار است شبيه سازي از قابليت جذب پروتئين در دستگاه گوارش جانور باشد اما
متاسفانه به دلايل مختلف آزمايشي غيرعلمي و غير كاربردي است. برخي از اين دلايل در زير آمده است:
- اين آزمايش بسيار كلي است و مشخص نمي نمايد كه قابليت جذب پروتئين براي دستگاه گوارش كدام جانور آزمايش شده است؟ براي دستگاه گوارش دام، طيور، ماهي، انسان، حيوانات خانگي يا…؟ مي دانيم قابليت جذب مواد مغذي در دستگاه گوارش اين جانوران به شدت متفاوت است مثلا پروتئين پودر ماهي براي ماهيان قابليت جذب بالاي 90 درصد و براي دام قابليت جذب كمتر از 10 درصد دارد. پس جواب آزمايش بدون تفكيك نوع جانور بيشتر گمراه كننده است. لازم است از آزمايشگاه پرسش شود قابليت هضم اختصاصا براي كدام جانور ترتيب داده شده است.
- مي دانيم حتي قابليت جذب مواد مغذي در بين گونه هاي مختلف ماهيان نيز متفاوت است به طور مثال دستگاه گوارش كپور (فاقد معده) و قزل آلا (داراي معده) بسيار متفاوت است به طوري كه طول روده كپور چندين برابر قزل آلا است و حتي در كپور ماهيان ساختار روده آمور به طور كامل متفاوت از كپور معمولي است. آيا مي توان به يك عدد يكسان قابليت هضم در تمام اين ماهيان اعتماد نمود؟ آيا پروتئين علوفه اي يونجه به همان ميزان كه در آمور قابل هضم است براي كپور معمولي و قزل آلا نيز قابل هضم است؟ آيا بايد تمام تعاريف گياه خوار، گوشتخوار و همه چيز خوار را ناديده گرفت و آزمايش قابليت هضم خوراك را براي تمام اينان به يك طريق ترتيب داد؟
- آيا در دستگاه گوارش حيوان براي هضم نمودن پروتئين تنها اسيد كلريدريك و پپسين به كار مي آيند؟ ساير آنزيم هاي گوارشي و پروتئازها همچون پپسينوژن، كيموتريپسين، الاستاز، كربوكسي پپتيدازها، اسيدهاي صفراوي و باكتري هاي روده اي در كجاي اين آزمايش قرار گرفته اند؟ آيا اثر تغييرات PH بر فعاليت اين آنزيم ها لحاظ شده است؟ آنزيم هاي افزوده شده به خوراك مورد بررسي هستند؟ اثرات پري‌بيوتيك و پروبيوتيك افزوده در خوراك در افزايش پرزهاي روده اي در طي زمان و افزايش سطح جذب در روده در اين آزمايش لحاظ مي‌شود؟ لازم است در اين زمينه از آزمايشگاه پرسش شود.
- بهترين روش اندازه گيري قابليت هضم، انجام آزمايشات هضمي ميداني ب ر روي جانو ر و استفاد ه از ماركرها و اندازه گيري پروتئين باقيمانده در فضولات و مقايسه آن با پروتئين مصرف شده است. با همكاری دانشگاه‌ها چنين آزمايشاتي كاملا مقدور و روشنگر است كه البته بديهي است اگر خوراك كپور را به طور همزمان بر روي كپور، قزل آلا و دام آزمايش هضمي كنيم نتايجي كاملا متفاوت مي گيريم كه خود نشان از صحيح نبودن تعميم آزمايش قابليت هضم براي تمام جانوران دارد. حتي بين كپور انگشت‌قد و پرواري تفاوت ضريب هضم پروتئين بسيار است.
- حتي آزمايشات نوين ديگري كه خارج از بدن جانور انجام مي گيرند همچون آزمايشات هضم پروتئین pH-Stat (شبيه سازي آزمايشگاهي هضم يك منبع پروتئيني با استفاده از آنزيم هاي جانور مورد نظر) پيشرفت هايي داشته اند اما آنها نيز دچار فقدان استانداردسازي و فقدان رويه هاي اعتبارسنجي (تصدیق) هستند. بنابراين همچنان آزمايشات هضمي ميداني تنها روش قابل اعتماد هستند.
- در پايان اينكه براي آزمايش موسوم به قابليت هضم پروتئين حتي استاندارد ملي اي ثبت نشده است (فارغ از تفكيك براي جانوران) و متاسفانه بيشتر رويه اي به جا مانده از دوران اوليه آزمايشات بر روي خوراك دام است كه براي آبزيان نيز استفاده ناصحيح مي شود و آزمايشگاه ها نيز به دليل فقدان تخصص راهنمايي لازم در اين زمينه نمي نمايند. به خصوص كه امروزه با پيشرفت علم تغذيه حتي پروتئين و پروتئين قابل هضم را ملاك عمل قرار نمي دهند و به اسيد آمينه و اسيد آمينه قابل هضم استناد مي نمايند. در نهايت اينكه بهترين آزمايشگاه مزرعه پرورش است و عملكرد جانور از لحاظ رشد و سلامت خود بهترين ملاك قضاوت خواهد بود.
