بیماری نیوکاسل در پرندگان
گردآورنده: دکتر فاطمه قنادزادگان
مقدمه
بیماری نیوکاسل یکی از بیماریهای مهم و واگیر صنعت پرورش طیور است که عامل آن ویروسهای تیپ 1 پارامیکسوویروس پرندگان میباشد. ویروسهای عامل این بیماری میتوانند طیف گسترده ای از پرندگان را آلوده کنند، به طوری که علاوه بر ماکیان، بوقلمون، بلدرچین، گنجشک، طوطی و حتی پرندگان منحصراً گوشتخوار را درگیر می کند.
حدت سویه های گوناگون این ویروس از بسیار حاد که بیماری شدیدی را سبب می شود تا بسیار خفیف که ممکن است هیچ گونه نشانه ی درمانگاهی نداشته باشد متفاوت است. سویه های این ویروس دارای گرایش بافتی می باشند و گرایش به دستگاه تنفس، دستگاه گوارش یا بافت عصبی نشان می دهند.
پرندگان ممکن است تا چندین ماه حامل ویروس نیوکاسل باشند، درحالی که ویروس اگر در معرض ضدعفونی کننده ها، حرارت زیاد یا نور مستقیم خورشید قرار گیرد فقط می تواند چند هفته بیرون از بدن پرنده زنده بماند.
مقاومت محدود میزبان مربوط به ساختار ژنتیکی و بلوغ است اما پاسخ ایمنی (پادتن مادری جوجه و ایمنی ناشی از آلودگی طبیعی در مرغداری یا مایه کوبی) محافظت قابل توجهی ایجاد می کند.
راه انتقال:
ویروس به راحتی قابل انتقال است. عمده ترین راه انتقال این ویروس ارتباط مرغ سالم با مدفوع مرغ آلوده است ولی آلودگی از راه تنفسی، دفع از راه آئروسل ها و ازطریق مصرف آب و غذای آلوده حتی از راه مخاط چشم و کلواک نیز مشاهده شده است. انتقال عامل بیماری زا از طریق اشیاء و لوازم آلوده مرغداری و حتی افراد و کارکنان مرغداری ها نیز به راحتی امکان پذیر است.
علایم بالینی:
جوجه ها نسبت به بالغین حساسیت بیشتری دارند. دوره نهفته بیماری معمولا 7-3 روز است.
علایم بالینی در مرغ های گوشتی: کسالت، کزکردن، ضعف و کاهش محسوس اشتها از علایم اولیه بیماری است، همچنین تعدادی مرگ سریع و بدون علامت در 2-1 روز دارند. فلجی جزیی یا لرزش پاها و بال، دراز کشیدن و پیچش گردن و عدم تعادل از علایم عصبی بیماری است.
یکی از مهمترین نشانه های این بیماری، بروز اسهال سبزرنگ است. باز نگه داشتن منقار و خس خس کردن و آبریزش بینی و چشم در فرم تنفسی دیده می شود.
علایم بالینی در مرغان تخمگذار شامل کاهش تولید تخم مرغ و تغییرشکل و نازک و نرم شدن پوسته تخم مرغ است.
جراحات کالبدگشایی:
بارزترین علامت بیماری نیوکاسل، پلاک های بیضی شکل، خونریزی و مرگ بافتی در روده است. همچنین خونریزی در پیش معده، لوله های گوارشی و حتی نای دیده می شود. وجود اسهال سبز در روده، تورم و مرگ بافتی و خونریزی در طحال، کلیه و ریه نیز ممکن است مشاهده شود.
تشخیص:
روش های آزمایشات سرمی HI و ELISA و همچنین جداسازی ویروس از طریق تزریق ترشحات آلوده مغز و نای پرنده آلوده به تخم مرغ و بررسی آن قابل استفاده می باشد و در تشخیص بیماری کمک کننده است.
پیشگیری و کنترل:
کشور ایران یکی از کشورهای بومی این بیماری محسوب می شود. لذا واکسیناسیون علیه این ویروس در گله های متراکم صنعتی امری اجتناب ناپذیر و الزامی است. با رعایت اصول بهداشتی و انجام دقیق واکسیناسیون می توان از وقوع این بیماری مهلک تا حد قابل قبولی جلوگیری نمود. واکسن های زنده را برحسب شرایط فارم و نظر دامپزشک ناظر می توان به اشکال گوناگون تجویز نمود ولی واکسن های کشته، تزریقی هستند.
برای پیشگیری از وقوع بیماری تنها واکسیناسیون کفایت نمی کند و رعایت بهداشت و انجام کلیه اقدامات مدیریتی، تأثیر بسزایی دارد؛ ازجمله جلوگیری از رفت و آمد افراد متفرقه به محوطه مرغداری، ممانعت از حضور جوندگان آلوده، ضدعفونی دقیق وسایل و ابزارآلات مرغداری و معدوم کردن لاشه ها و مدفوع گله می تواند در کنترل این بیماری کمک کننده باشد.
منابع:
کتاب راهنمای کامل بیماریهای طیور، تألیف دکتر مجتبی عطار حسینی
راهنمای بهداشتی پرورش طیور، تالیف ادوارد بودن، ترجمه دکتر حمید خانقاهی ابیانه و دکتر سعید چرخکار
جزوه درسی آقای دکتر دادرس، استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز
Mazandaran Animal & Aquatic Feed خوراک دام و آبزیان مازندران